خونریزی های گوارشی را جدی بگیرید!

خونریزی گوارشی معمولا نشانه ای از بروز یک بیماری زمینه ای است و نه یک بیماری مستقل و در بسیاری از موارد بیماری اولیه مسبب آن قابل درمان و کنترل است.

دستگاه گوارش شامل مری، معده، روده کوچک، روده بزرگ و مقعد است. خونریزی می­تواند در یک یا چند ناحیه از دستگاه گوارش اتفاق بیفتد، وسعت درگیری می­تواند از درگیری یک ناحیه کوچک مانند زخم در لایه مخاطی معده تا مشکلات وسیع­تر مانند بیماری التهابی روده بزرگ را شامل شود. همچنین علت خونریزی می­تواند از یک علت ساده مانند التهاب معده تا یک علت جدی مثل سرطان را شامل شود.

خونریزی های گوارشی

حتی اگر علت بروز خونریزی گوارشی چندان جدی نباشد، آنچه که اهمیت دارد این است که علت بروز آن حتما تعیین و درمان گردد.

ممکن است خود فرد متوجه خونریزی گوارشی نشود. این نوع خونریزی با عنوان خونریزی مخفی در نظر گرفته می شود و خوشبختانه، تست­های ساده­ ای به تشخیص خونریزی مخفی در مدفوع کمک می­ کند.

خونریزی های گوارشی چه دلایلی دارند؟

اگر خونریزی در مری  یا معده اتفاق بیفتد، علت می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. ازوفاژیت (التهاب مری): اسید معده که از مری به معده برمی­گردد، می­تواند منجر به بروز التهاب و ناراحتی در مری و در نهایت خونریزی شود.
2. واریس مری: به بزرگ شدن غیر طبیعی رگ­های خونی که اغلب در قسمت انتهایی مری و بالای معده واقع شده ­اند واریس می گویند . این رگ­های خونی می­توانند پاره شوند و خونریزی کنند. سیروز کبدی، شایع­ترین علت بروز واریس مری است.
3. پارگی مالوری- ویس: این پارگی درلایه­ های سطحی و مخاطی محل اتصال مری به معده و به دلیل استفراغ­های شدید و مکرر اتفاق می­افتد. برخی عوامل مانند سرفه، سکسکه و یا زایمان نیز باعث وارد آمدن فشار به شکم و پارگی مالوری- ویس خواهند شد.
4. گاستریت ( التهاب معده): مصرف الکل و داروهای مسکن می­توانند در بروز گاستریت دخیل باشند.
5. زخم­ های گوارشی: زخم معده می تواند بزرگ شود و دیواره رگ­های خونی جدار معده را از بین برده و منجر به خونریزی شود. در کنار مصرف دارو، عفونت توسط نوعی باکتری به نام هلیکوباکتر پیلوری، شایع­ترین علت بروز زخم در معده می ­باشد.
6. سرطان معده

علل خونریزی در سیستم گوارش تحتانی که شامل روده بزرگ و مقعد می شود چیست؟

• هموروئید (بواسیر): شایع­ترین علت مشاهده خون در دستگاه گوارش تحتانی است. به خصوص زمانی که خون روشن دیده می­ شود. رگ های خونی بزرگ شده در ناحیه مقعد می ­توانند پاره شوند و منجر به بروز خونریزی گردند. این نوع خونریزی معمولا به صورت جدا از مدفوع یا به صورت خون در دستمال توالت گزارش می­ شود.
• فیشر (شقاق) مقعد: پارگی در لایه­ های مخاطی مقعد می تواند منجر به خونریزی شود. این فیشرها اغلب با درد همراه هستند و می ­توانند به دنبال عبور مدفوع سفت در زمینه یبوست طولانی مدت ایجاد شوند.
• پولیپ ­های روده بزرگ: پولیپ ها، توده­ هایی هستند که در کولون تشکیل می­ شوند و برخی موارد می­توانند به مرور تبدیل به سرطان شوند.
• سرطان ­های روده 
• عفونت­ های روده ­ای: عفونت­ های روده ­ای می­ توانند با التهاب و اسهال خونی همراه باشند.
• کولیت اولسراتیو و بیماری کرون: التهاب روده و ایجاد زخم و خونریزی از زخم ها می­تواند دلیل مشاهده خون در مدفوع در این دو بیماری باشد.
• مشکلات مربوط به رگ­های خونی در دستگاه گوارش: بالا رفتن سن یا علل ژنتیکی می­توانند مشکلاتی در رگ­های خونی روده ایجاد کنند که با خونریزی همراه باشد.
• کولیت ایسکمیک: زمانی که خون به میزان کافی به سلول­های موجود در مخاط روده نرسد، سلول ها آسیب می بینند. این حالت می تواند به صورت اسهال خونی و اغلب همراه با دردهای شکمی ظاهر شود.

علائم و نشانه های خونریزی گوارشی

1. مشاهده خون قرمز روشن در مدفوع
2. مشاهده خون تیره رنگ در ترکیب با مدفوع
3. تیره شدن مدفوع (مدفوع نرم و سیاه به صورت قیر)
4. استفراغ خونی
5. خستگی و کم خونی از دیگر علائمی هستند که می­توانند اولین نشانه ­های خونریزی گوارشی باشند و باید به آنها اهمیت داده شود.

تشخیص علت خونریزی گوارشی

محل خونریزی از جمله عوامل تاثیرگذار در بروز علائم می­باشد. اگر خونریزی از رکتوم ( قسمت انتهایی روده بزرگ) باشد، خون قرمز روشن در مدفوع مشاهده خواهد شد. اما خونریزی در قسمت فوقانی روده بزرگ و یا ابتدای روده کوچک معمولا با خون تیره رنگ در مدفوع همراه می­باشد.

زمانی که خونریزی در مری، معده و یا ابتدای روده کوچک رخ دهد، مدفوع تیره رنگ و بدبو خواهد شد.

اگر خونریزی مخفی باشد، ممکن است هیچ تغییری در مدفوع دیده نشود.

این نکته را در نظر داشته باشید که مصرف داروهایی مانند آهن، بیسموت، برخی آنتی بیوتیک ها، برخی مواد غذایی می توانند باعث تیره شدن رنگ مدفوع شوند.

علائم بیمار هم چنین می­تواند به میزان و سرعت خونریزی بستگی داشته باشد. اگر خونریزی ناگهانی و شدید باشد، شاهد بروز علائمی از قبیل ضعف، لرز، تنگی نفس، دل پیچه و یا اسهال خواهیم بود. در برخی موارد، ممکن است فرد به دلیل افت فشار خون، دچار شوک شود.

اگر خونریزی آهسته و به مرور زمان اتفاق بیفتد، فرد با خستگی و تنگی نفس مواجه خواهد شد.

پزشک به بررسی چه مواردی خواهد پرداخت؟

در صورت بروز خونریزی غیر طبیعی، حتما به پزشک مراجعه کنید. در ابتدا، سوالاتی مطرح می­شود و پزشک به معاینه فیزیکی می­پردازد. علائمی از قبیل تغییر در عادات روده ­ای، رنگ مدفوع و یا احساس درد باید بررسی گردد.

وجود خون در مدفوع نیز بررسی خواهد شد. معمولا آزمایش خون جهت بررسی کم خونی از سوی پزشک تجویز می­شود و نتایج آن میزان خونریزی و مزمن یا حاد بودن خونریزی را نشان خواهد داد.

در صورت بروز خونریزی در دستگاه گوارش، آندوسکوپی/ کولونوسکوپی انجام می شود. آندوسکوپی/ کولونوسکوپی روش رایجی است که نشان می دهد خونریزی در کدام قسمت از دستگاه گوارش اتفاق افتاده است. در بسیاری از موارد، پزشک از آندوسکوپ/ کولونوسکوپ برای درمان علت خونریزی نیز استفاده می­کند. آندوسکوپ/ کولونوسکوپ ابزاری ظریف و انعطاف­پذیر است که از راه دهان و یا مقعد وارد می­شود و امکان گرفتن نمونه و بیوپسی نیز در این روش وجود دارد.

درمان خونریزی های گوارشی

خونریزی گوارشی در بیشتر موارد توسط فوق تخصص گوارش با آندوسکوپ/ کولونوسکوپ و بدون نیاز به جراحی درمان می­ شود و روش درمان با توجه به علت بروز خونریزی متفاوت است.

به عنوان مثال، اگر خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی مثلا ناشی از زخم معده اتفاق افتاده باشد، امکان کنترل خونریزی با تزریق مستقیم دارو با استفاده از آندوسکوپ یا تعبیه کلیپس در محل خونریزی وجود دارد. گاها ممکن است از حرارت ­دهی یا کواگولاسیون با آرگون پلاسما برای درمان ناحیه­ ای که دچار خونریزی شده است، استفاده شود. بعد از کنترل خونریزی، بسته به علت آن ممکن است نیاز به مصرف دارو یا اقدامات دیگر باشد تا از بازگشت مجدد خونریزی پیشگیری به عمل آید.