رادیوتراپی یا پرتو درمانی چیست؟

رادیوتراپی، نوعی درمان سرطان است که در آن، سلول های سرطانی با استفاده از امواج پر انرژی نابود می شوند. در رادیوتراپی عمدتا از اشعه ایکس استفاده می شود، اما الکترون و یا دیگر انواع انرژی نیز می‌توانند مورد استفاده قرار می گیرند.

مرکز انکولوژی نگین آزادی _ درمان سرطان با رادیوتراپی

رادیوتراپی چیست؟

اصطلاح رادیوتراپی در بیشتر موارد به رادیوتراپی خارجی اطلاق می گردد. در طول این نوع رادیوتراپی، امواج پر انرژی از دستگاهی خارج از بدن، به ناحیه مورد نظر تابیده می شود. در برخی انواع رادیوتراپی که براکی تراپی نام دارد، منبع اشعه در داخل بدن قرار داده می شود.

رادیوتراپی با تخریب مواد ژنتیکی که مسئول کنترل رشد و تقسیم سلولی هستند، منجر به تخریب سلول ها می شود. با این که در این روش درمانی هر دو سلول های سالم و سرطانی آسیب می بینند، اما هدف این است که کمترین میزان آسیب به سلول های سالم و طبیعی وارد شود.

چرا رادیوتراپی انجام می شود؟

بیش از نیمی از بیماران مبتلا به سرطان، به عنوان بخشی از درمان شان تحت رادیوتراپی قرار می گیرند. از رادیوتراپی در درمان تقریبا هر نوع سرطانی می‌توان استفاده کرد. رادیوتراپی برای درمان برخی تومورهای غیر سرطانی و خوش خیم نیز مفید می باشد.

چگونه رادیوتراپی برای افراد سرطانی مورد استفاده قرار می گیرد؟

پزشک بنا به دلایل مختلفی، رادیوتراپی را به عنوان یک گزینه در زمان های گوناگونی از درمان سرطان تجویز می کند. از جمله:

–         تنها درمان سرطان

–         قبل از جراحی و با هدف کوچک تر شدن تومور سرطانی (درمان نئوادجوانت)

–         بعد از جراحی و با هدف توقف رشد سلول های سرطانی باقی مانده (درمان ادجوانت)

–         در ترکیب با دیگر روش های درمانی مانند شیمی درمانی و با هدف نابودی سلول های سرطانی

–         در سرطان پیشرفته به منظور تسکین علائم ایجاد شده ناشی از سرطان

خطرات رادیوتراپی

عوارض و خطرات رادیوتراپی به ناحیه ای از بدن که در معرض اشعه قرار می گیرد و هم چنین میزان اشعه مورد استفاده، بستگی دارد. ممکن است بیمار هیچ گونه عوارضی را تجربه نکند یا ممکن است عوارض متعدد باشد. بیشتر عوارض موقتی هستند، می توانند کنترل شوند و مدتی بعد از پایان درمان برطرف می شوند.

آمادگی قبل از رادیوتراپی

قبل از این که بیمار تحت رادیوتراپی خارجی قرار بگیرد، تیم درمانی، بیمار را در فرایند طراحی درمان هدایت می‌کنند تا از رسیدن اشعه به نقاط مورد نظر درون بدن اطمینان حاصل کنند. طراحی درمان به طور معمولا شامل مراحل زیر است:

• شبیه سازی اشعه. در طول شبیه سازی، تیم درمانی بهترین موقعیت بیمار در طول درمان را بررسی می کنند. معمولا بیمار راحت‌تر است که بر روی تخت درمان دراز بکشد. نواحیای‌ که باید تحت درمان قرار بگیرند، علامت گذاری می شوند که می‌تواند موقت یا دائمی باشد.
• اسکن. بیمار تحت سی تی اسکن قرار می گیرد تا پزشک مشخص کند که کدام ناحیه از بدن باید تحت درمان قرار بگیرد.

بعد از پایان این فرایند، تصمیم گرفته می شود که چه نوع اشعه و چه میزان دوزی از اشعه با توجه به مرحله سرطان، شرایط جسمانی بیمار و هم چنین اهداف درمان در نظر گرفته شود.

دوز و ناحیه ای که اشعه تابیده می شود باید به دقت در طراحی درمان مشخص شود تا بیشترین میزان سلول های سرطانی آسیب ببینند، در حالی که کمترین میزان آسیب به سلول های سالم اطراف وارد شود.

چه انتظاراتی از رادیوتراپی می توان داشت؟

در رادیوتراپی خارجی، امواج پر انرژی از خارج از بدن به ناحیه مورد نظر تابیده می شود. زمانی که بیمار دراز می کشد، دستگاه در زوایای مختلف اطراف بیمار به حرکت در می آید تا اشعه را از زوایای مختلف بتاباند.

معمولا رادیوتراپی پنج روز در هفته و در طول بازه زمانی مشخص انجام می شود. در بیشتر موارد، درمان چند هفته به طول می‌انجامد تا امکان ترمیم به سلول های سالم در فاصله زمانی ما بین جلسات درمان داده شود.

هر جلسه درمان در حدود ده تا سی دقیقه به طول می انجامد. در برخی موارد، تنها یک جلسه درمان نیاز است تا به تسکین درد و یا علائم کمک شود.

در طول جلسه درمان، بیمار در موقعیتی که در جلسات شبیه سازی شده، تعیین شده است دراز می کشد. دستگاه، اطراف بدن به حرکت در می آید تا زوایای مختلف را تحت پوشش قرار دهد.

بیمار در طول درمان بی حرکت دراز می‌کشد می تواند به حالت طبیعی نفس بکشد.

پیشرفته ترین تکنیک های درمان سرطان

امروز تلاش می شود از تکنیک ها و تجهیزاتی برای رادیوتراپی بیماران سرطانی استفاده شود که با دقت و تمرکز بیشتر در تابش اشعه به بافت سرطانی که هدف رادیوتراپی است، تاثیر درمان را افزایش دهد و احتمال آسیب و تخریب سلول های سالمی که در اطراف بافت هدف قرار دارند را کاهش دهد.
یکی از دلایل تمایز مرکز جامع درمان سرطان نگین آزادی؛ استفاده از تکنیک های پیشرفته رادیوتراپی برای اولین بار در ایران است. تکنیک های vmat و تکنیک های استریوتاکتیک برای نقاط مختلف بدن در این مرکز قابل انجام است.
پیش از مهیا شدن این خدمات تخصصی در مرکز جامع سلامت نگین آزادی، بیماران سرطانی با الزام رفتن به دیگر کشورها می توانستند از این روش های درمانی استفاده کنند. آنچه در تکنیک های پیشرفته درمان سرطان حائز اهمیت است دقت تاباندن کامل اشعه به نقطه هدف، ضمن حفاظت از بافت های سالم مجاور آن است، تا عوارض محتمل را به حداقل برساند. انجام رادیوتراپی مجدد بیماران سرطانی در قسمتی که قبل تر نیز تحت درمان رادیوتراپی قرار گرفته اند، عوارضی را در پی دارد. که با خدمات و تکنیک های پیشرفته مرکز جامع انکولوژی نگین آزادی از بروز این عوارض جلوگیری می شود.

پیشرفته ترین تکنیک های درمانی در ایران

نتایج رادیوتراپی

بعد از اتمام رادیوتراپی، ممکن است پزشک اسکن‌هایی دوره‌ای بگیرد تا پاسخ سرطان به رادیوتراپی را بررسی کند.

در برخی موارد، سرطان فورا به درمان پاسخ می دهد. در دیگر موارد، ممکن است چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا سرطان به درمان پاسخ بدهد.

راهنمای بیماران برای انجام رادیوتراپی در مرکز جامع انکولوژی نگین آزادی

نکات مطرح شده بر اساس سال‌ها تجربه تیم درمانی مرکز جامع تشخیص و درمان سرطان «نگین آزادی» از شایع‌ترین سوالات بیماران قبل و حین و بعد از درمان انتخاب شده است و همچنین شامل اصول کلی و اطلاعات عمومی رادیوتراپی است که دانستن آن‌ها برای بیماران و همراهان آن‌ها مفید خواهد بود. به یاد داشته باشید که متخصص رادیوتراپی-انکولوژی و کارشناس‌های رادیوتراپی شما بهترین افرادی هستند که می‌توانند در مورد رادیوتراپی به شما توصیه کنند و به سوالات شما پاسخ دهند.

تیم درمان‌گر من در بخش رادیوتراپی شامل چه افرادی است؟

• متخصص رادیوتراپی-انکولوژی: پزشک مسئول درمان است و مسئول نظارت بر عملکرد سایر اعضای تیم رادیوتراپی و تایید آن‌ها است. پزشک رادیوتراپی-انکولوژی ممکن است از درمان‌های دارویی نیز علاوه بر رادیوتراپی یا به جای آن بهره ببرد.
• کارشناس رادیوتراپی (رادیوتراپیست‌): کارشناسان مجرب و آموزش دیده‌ای هستند که درمان روزانه شما را انجام می‌دهند.
• فیزیسیست بالینی: متخصصین فیزیک پزشکی هستند که در همکاری با پزشک رادیوتراپی-انکولوژی وظیفه طراحی فیلدهای درمانی را بر عهده دارد.
• سایر اعضای تیم: بسته به نوع تومور، ممکن است تیم درمان‌گر شامل متخصص روانشناسی، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی و یا متخصص فیزیوتراپی، متخصص دهان و دندان، متخصص تغذیه و … باشد.

فرایند طراحی و درمان به طور کلی شامل چه مراحلی است؟

پس از ویزیت شدن توسط پزشک متخصص رادیوتراپی-انکولوژی در صورت نیاز اقدامات تشخیصی اضافه و مشاوره درخواست می‌شود. پس از تکمیل این اقدامات، پزشک مراحل درمانی را مشخص و ضرورت نیاز به رادیوتراپی را تایید کرده و نوع آن را تعیین می‌کند.

برای انجام رادیوتراپی با دقت بالا، اولین قدم فرایند شبیه‌سازی (سیمولاسیون یا simulation) است که در آن، بیمار در همان موقعیت درمانی، تحت تصویربرداری (با سی‌تی اسکن) قرار می‌گیرد. برای اطمینان از یکسان بودن موقعیت بیمار حین شیبیه‌سازی و درمان، از وسایل بی‌حرکت کننده یا ثابت کننده و نیز علامت‌گذاری استفاده می‌شود.

در مرحله بعد تصاویر وارد کامپیوتر شده و تصاویر سه بعدی بازسازی می‌شود. پزشک متخصص، تومور و بافت سالم را روی تصاویر به طور دقیق مشخص کرده و فیزیسیست بالینی میدان‌های تابش اشعه را بر روی نرم افزار کامپیوتری سه بعدی طراحی می‌کند. سپس پزشک میزان دوز رسیده به تومور و بافت‌های سالم را بررسی می‌کند. سپس بیمار جهت شروع درمان فراخوانده می‌شود.

تکنولوژی‌های پیشرفته امروزه اجازه می‌دهند طراحی و انجام درمان با دقت بسیار بالا (در حد میلی‌متر) انجام پذیرد.

درمان رادیوتراپی مرسوم به صورت روزانه از شنبه تا چهارشنبه (پنج روز در هفته) است. تعداد جلسات رادیوتراپی بر حسب نوع و مرحله و مکان تومور و شرایط بیمار متفاوت است و ممکن است از ۵-۱ جلسه (در درمان‌های استریوتاکتیک) تا ۴۰-۳۵ جلسه باشد. هر جلسه درمانی در درمان‌های غیر استریوتاکتیک حدود ۱۵ دقیقه به طول می‌انجامد.

مرکز نگین آزادی با دارا بودن دستگاه سی‌تی اسکن مخصوص سیمولاسیون، علاوه بر ساده‌تر کردن انجام این فرایند برای بیمار، دقت طراحی و درمان را به مراتب افزایش می‌دهد.

در هر جلسه درمان چه کارهایی انجام می‌شود؟

در هر جلسه درمانی، ابتدا شما گان بیمارستانی می‌پوشید و به اتاق درمان وارد می‌شوید. سپس با کمک کارشناسان رادیوتراپی در همان موقعیتی که در جلسه شبیه‌سازی قرار داشتید قرار می‌گیرید و وسایل بی‌حرکت کننده در جای خود قرار داده می‌شوند. سپس کارشناسان رادیوتراپی تنظیمات دستگاه مربوط به تصویربرداری و درمان را انجام می‌دهند و با خروج آن‌ها از اتاق، تصویربرداری و درمان انجام می‌شود. تیم درمانی در طول درمان به طور دائمی به درمان شما از طریق دوربین نظارت دارند.

آیا تابش اشعه را در هر جلسه درمانی احساس می‌کنم؟

خیر، در هر جلسه درمانی همانند زمان انجام اسکن سی‌تی چیزی احساس نخواهید کرد.

چرا بعضی جلسات رادیوتراپی بیش‌تر از بقیه جلسه‌ها طول می‌کشد؟

در مراکز پیشرفته (مانند مرکز رادیوتراپی نگین آزادی) برای اطمینان از عدم تغییر موقعیت بیمار و جابه‌جایی وی نسبت به سی‌تی اولیه، در هر چند جلسه از بیمار تصویربرداری به عمل می‌آید. این موضوع دقت درمان را افزایش می‌دهد و البته کمی نیز به زمان درمان می‌افزاید. نوع و میزان نیاز به تصویربرداری توسط پزشک شما تعیین می‌شود.

جلسه اول درمان مهم‌ترین جلسه درمان است که در آن تنظیمات مربوط به موقعیت بیمار انجام شده و مشابهت موقعیت درمانی با تصاویر شبیه‌سازی مقایسه می‌شود، بنابراین جلسه اول طولانی‌ترین جلسه درمانی است.

آیا در حین درمان با رادیوتراپی باید توسط پزشک ویزیت شوم؟

شما باید به صورت هفتگی توسط پزشک خود ویزیت شوید. در مورد روز و ساعت ویزیت به شما اطلاع داده خواهد شد. همچنین در صورتی که در روزهای غیر از روزهای ویزیت هفتگی نیاز به ویزیت داشته باشید، می‌توانید توسط پزشک متخصص ویزیت شوید.

آیا پزشک در تمام جلسات درمانی حضور دارد؟

خیر. درمان توسط کارشناسان رادیوتراپی انجام می‌شود. پزشک رادیوتراپی-انکولوژی در بعضی از جلسات در صورت نیاز حضور پیدا خواهد کرد.

آیا باید حین درمان رژیم غذایی خاصی داشته باشم؟

بدن شما حین رادیوتراپی برای درمان انرژی زیادی مصرف می‌کند، لذا سعی کنید به وسیله رژیم غذایی با کالری و پروتئین مناسب از تغییر وزن در حین درمان خودداری کنید. در صورتی که رادیوتراپی سروگردن یا دستگاه گوارش دریافت می‌کنید، در مورد رژیم غذایی خود از متخصص رادیوتراپی-انکولوژی یا متخصص تغذیه راهنمایی بگیرید.

آیا می‌توان بعد از شروع درمان رادیوتراپی فعالیت بدنی داشته باشم؟

بله، میزان فعالیت شما به حال عمومی‌تان بستگی دارد. با توجه به ارزیابی‌های انجام شده، پزشک و تیم درمانتان در این زمینه به شما توصیه‌های لازم را خواهند کرد.

آیا می‌توانم بعد از شروع درمان رادیوتراپی به شغلم ادامه دهم؟

این موضوع بستگی به نوع شغل شما، حال عمومی، و نظر شما و پزشکتان دارد. پزشک شما در این زمینه توصیه‌های لازم را خواهند داشت.

آیا رادیوتراپی عارضه دارد؟

هر درمانی عارضه‌ای دارد، حتی ساده‌ترین داروها که گاهی به راحتی و بدون نسخه استفاده می‌کنیم هم بدون عارضه نیستند. رادیوتراپی هم از این قاعده مستثنی نیست و بسته به اندازه و مکان درمان، میزان اشعه درمانی و استفاده یا عدم استفاده از درمان‌های همزمان ممکن است عوارضی ایجاد شود. در مرکز نگین آزادی تلاش ما تجربه کمترین عوارض به همراه بیشترین اثر درمانی، به وسیله بهترین روش ها، برای بیماران می‌باشد.

هزینه درمان با رادیوتراپی چقدر است؟

هزینه درمان بسته به نوع درمان، تعداد جلسات درمان متفاوت است و بر اساس مصوبات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می‌باشد. هزینه قطعی درمان پس از تکمیل طراحی درمان مشخص خواهد شد.

آیا رادیوتراپی بدنم را رادیواکتیو می کند؟

در رادیوتراپی، اشعه فقط چند دقیقه در هر جلسه درمانی به بیمار تابانده می‌شود و هیچ گونه ماده تشعشع‌زایی وارد بدن بیمار نمی‌شود و هیچ بخشی از بیمار یا لباس‌هایش رادیواکتیو نخواهد شد. بنابراین بودن در اطراف بیمار، هیچ خطری برای سایرین، از جمله کودکان و خانم‌های باردار، نخواهد داشت.

بعد از پایان کل درمان چه کارهایی باید انجام دهم؟

در انتهای درمان باید توسط پزشک خود ویزیت شوید و در مورد نحوه پیگیری و مراجعات بعدی و سایر اقدامات لازم اطلاعات لازم را کسب کنید. ممکن است برای شما آزمایش خون یا تصویربرداری نوشته شده یا داروهایی برایتان تجویز شود. سعی کنید سوالات خود در مورد ادامه درمان یا پیگیری را روی کاغذی بنویسید و در ویزیت آخر از پزشک خود بپرسید.

خلاصه مطلب

پیشرفت دانش و تجهیزات در راستای استفاده از پیشرفته ترین تکنیک های درمان سرطان است که با استفاده از آن ها بتوان درصد موفقیت درمان را افزایش داده و عوارض ناشی از آن را به حداقل برساند. برای نیل به این هدف، مرکز جامع سلامت نگین آزادی پیشرفته ترین تکنیک های رادیوتراپی را برای اولین بار در ایران مهیا کرده است و با برترین متخصصین این حوزه، آماده خدمات رسانی به بیماران سرطانی است.

Source: https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/radiation-therapy/about/pac-20385162

مرکز جامع سلامت نگین آزادی

واحدهای درمانی – تشخیصی سرطان و کلینیک های تخصصی مرکز جامع سلامت با هدف ارائه ی برترین خدمات به بیماران ضمن بهره گیری از گروه های پزشکی و پیراپزشکی در کنار استفاده از فناوری های روز دنیا، کلیه الزامات ملی و بین الملی در ارائه خدمات درمانی را ارائه نموده است. این مرکز رضایت و آرامش بیماران و مراجعین را سرلوحه کار خود قرار داده است.